سرفه مزمن و علل آن در کودکان

سرفه در کودکان یکی از علل شایع مراجعه به درمانگاه های پزشکی می باشد .با توجه به این که سرفه یک مکانیزم دفاعی است و به طور طبیعی هر کودک طی شبانه روز در وضعیت سلامت می تواند سرفه داشته باشد

که معمولا این سرفه ها در طی روز و در شرایط آلودگی هوا و زندگی شهری افزایش می یابد(سرفه مورد انتظار) بنابراین شرح و حال سابقه قبلی سرفه زمان تشدید و کیفیت آن در تشخیص سرفه بیمار گونه بسیار کمک کننده است .

سرفه مزمن در کودکان به سرفه با مدت زمان بیش از ۳ هفته اطلاق می گردد .که به دو دسته aسرفه مزمن اختصاصی و b سرفه مزمن غیر اختصاصی تقسیم می گردد .

در نحوه برخورد با سرفه مزمن پس از رد تماس احتمالی با آلرژن ها توصیه به انجام  عکس قفسه سینه می شود که در صورت غیر طبیعی بودن عکس ریه یا وجود نکته غیر طبیعی در شرح حال یا معاینه بالینی با توجه به احتمال بیماری زمینه ای به عنوان سرفه مزمن اختصاصی ارزیابی می شود .

در صورت پیدا نشدن علت اختصاصی برای سرفه مزمن در کودکان در نظر گرفتن و پیگیری بیمار روشی انتخابی است و اطمینان دادن به والدین و عدم استفاده از دارو نتیجه بخش است .درمان علامتی با داروهای ضد سرفه در کودکان اصولا توصیه نمیشود.

انواع سرفه:

۱-سرفه های خشک یا بدون خلط(dry)

۲-سرفه ها ی مرطوب  یا خلط دار(wet)

دربچه ها که معمولا خلط خود را از دهان بیرون نمی آورند اصطلاح سرفه مرطوب بیشتر از سرفه خلط دار به کار می رود .

۳- سرفه های پارس مانند (barking cough):

که معمولا در بیماری  های مجاری فوقانی مانند خروسک  دیده می شود .

۴-سرفه های قطاری وپشت سرهم:

که از مشخصات این سرفه ها پشت سرهم بودن آنها و قطع تنفس بین سرفه ها  می باشد و مانند سیاه سرفه وشبه سیاه سرفه

۵- سرفه های منقطع و پشت سر هم :

سرفه های کوتاه و پشت سر هم که بیمار در بین حملات سرفه نفس می کشد و قطع تنفس  نداریم :مانند عفونت کلامیدیایی

۶-سرفه های عصبی:نوعی تیک عصبی که سرفه ای بی هدف و شبیه تیک می باشد .

نکات مهم  در علل تشخیص سرفه:

گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی و در موارد لزوم گرفتن عکس قفسه سینه و آزمایشات خونی و… می باشد.

مثلا وجود سر درد در اوایل صبح و ناحیه دردناک در ناحیه سینوس ودرد دندان در ناحیه فک فوقانی بدون ضایعه مشخص دندان ها مطرح کننده سینوزیت  به عنوان عامل سرفه می باشد .

 

علل سرفه مزمن اختصاصی کودکان

  • عفونت های تنفسی:

عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی گاهی به صورت سرفه های طولانی ادامه می یابند که اکثرا قبل از ۳ هفته  بهبود می یابند.   و اندکی از کودکان دچار سرفه های مزمن می شوند مگر اینکه  دچار عفونت های آتی پیکال(غیرمعمول) دستگاه تنفسی تحتانی شوند: مانند عفونت ویروسی RSV یا آدنو ویروس –عفونت مایکو پلاسمایی یا  کلامیدیایی و سیاه سرفه .

برونشیت های باکتریایی اختصاصی نیز از علل مهم سرفه مزمن کودکان محسوب می گردند که به صورت سرفه های مزمن خلط دار تظاهر کرده و بیش از ۳ هفته طول می کشد  وبه درمان آنتی بیوتیک خوراکی به مدت ۲ هفته پاسخ مناسب می دهند.

بیماری سل (TB)از علل مهم سرفه کودکان بخصوص در کشورهای  در حال توسعه محسوب می گردد .وجود سرفه مزمن همراه با تب و کاهش وزن –عدم رشد مناسب –سابقه تماس مشکوک با فرد مبتلا به سل و یک تست پوستی مثبت قویا به نفع بیماری سل می تواند باشد .سرفه در بیماری سل می تواند  از سرفه خشک و بدون خلط تا سرفه هایی با خلط فراوان  ویا وجود خون همراه باشد .

۲-آسم :

با وجود اینکه سرفه یکی از تظاهرات بیماری آسمی می باشد ولی کودکان با آسم کمتر با سرفه به تنهایی تظاهر می کنند .مشخصات سرفه در این بیماران سرفه های خشک و یا با خلط کم می باشد که عمدتا در شب ها تشدید می شود .

تشخیص آسم اکثرا بالینی بوده و بر اساس الگو کلینیکی و علائم همراه آن داده می شود .

سابقه سرفه همرا با خس خس سینه –سابقه فامیلی آسم –سابقه فامیلی اگزما یا آلرژی بینی (رینیت آلرژیک) و پاسخ به درمان با اسپری گشاد کننده قویا  به نفع تشخیص آسم می باشد .

تکرار حملات خس خس سینه(ویزینگ) خصوصا به دنبال عفونت های ویروسی مجاری تنفسی فوقانی تشخیص آسم را تایید می کند.

۲-بیماری ریفلاکس معده مری (gerd) :

اینکه در کودکان ریفلاکس معده مری باعث سرفه می شود یا اینکه سرفه های مزمن  بطور ثانویه باعث ریفلاکس معده مری میشوند سوالی  است که همچنان وجود دارد و این ارتباط پیچیده پاسخ مناسبی پیدا نکرده است.

گاهی وجود سرفه های شبانه در کودک می تواند معرف ریفلاکس معده به مری باشد .

۴-آسپیراسیون جسم خارجی :

یکی از علل مهم و بالقوه و پر عارضه  سرفه مزمن بخصوص در کودکان نوپا آسپیراسیون(بلعیدن) جسم خارجی می باشد که قبل از ۴ سالگی و در پسر ها شایع تر است .

سابقه سرفه ناگهانی همراه با حالت خفگی و سیانوز (سیاه شدن) که در تشخیص بسیار مهم است در تنها یک سوم بیماران دیده می شود.

عکس ساده ریه در تشخیص کمک کننده است اما روش انتخابی در انجام برونکوسکوپی  است که در صورت مشاهده جسم خارجی آن را بیرون بکشند .

۵- سینوزیت:

سینوزیت در کودکان در در  سنین پایین و شیرخوارگی به علت عدم تشکیل سینوس ها کمتر دیده می شود و لذا معمولا در سنین مدرسه و بالاتر به عنوان علت سرفه مزمن مطرح است . سرفه در این بیماران معمولا خلط  دار بوده که در هنگام بیدار شدن از خواب تشدید می شود .سینوزیت هایی که باعث سرفه مزمن میشوند اصولا سینوزیت حاد یا مزمن هستند .

مشخصه مهم آنها وجود ترشحات چرکی دربینی و یا ته حلق همراه با احتقان و گرفتگی بینی می باشد .

عکس ساده از سینوس ها معمولا بعد از ۶ سالگی قابل ارزش و اهمیت است .

Ctاسکن در تشخیص سینوزیت از حساسیت و ویژگی بالایی برخوردار است.

۶-برونشکتازی(بزرگ شدن دائمی قسمت های مختلف راه های هوای ریه):

برونشکتازی در کودکان بطور اولیه یا ثانویه دیده می شود .

از علل ثانویه:

-جسم خارجی باقی مانده در ریه-ضعف ایمنی-بیماری سیستمیک  فیبروزیس  و سندرم مژه های بی حرکت می توان نام برد .

مشخصات کودکان با برونشکتازی:

سرفه های خلط دار و چرکی فراوان که در ابتدای برخاستن از خواب تشدید می شود و معمولا به درمان با آنتی بیوتیک ها به طور موقت پاسخ داده ولی با قطع آن مجددا سرفه های چرکی شروع می شود . که تشخیص با اسکن ریه HRCT می باشد.

۷-ناهنجاری های مادر زادی مانند:

-لارنگو تراکئو مالاسی(نرمی غضروف های هنجره)

– فیستول تراشد به مری بخصوص نوع H

-شکاف کام

-ناهنجاری های مادر زادی قلبی

-عدم هماهنگی عضلات بلع

از مشخصات سرفه در اینها شروع آنها است که در نوزادی یا اوایل شیر خوارگی شروع می شوند و سرفه های خشک و تحریکی دارند  ویا میتواند سرفه هنگام خوردن شیر باشد .

 

 

۸-آلرژن های استنشاقی:

از علل مهم عوامل محیطی سرفه  مزمن برخورد با آلرژن های استنشاقی که مهم ترین آنها سیگار می باشد که باعث افزایش ابتلا به سینوزیت هم می شود.

آلرژن ها به دو گروه تقسیم می شوند :

۱-گروه داخل  خانه :گاز اکسید نیتروژن ناشی از وسایل گرم کننده و قارچ ها و mite

۲-گروه خارج خانه :دی اکسید سولفور ناشی از سوخت خودروها و سرب را می توان نام برد.

نحوه ارزیابی کودکان مبتلا به سرفه مزمن:

با توجه به سن کودک که نقش اساسی در تعیین علت آن می تواند داشته باشد .

a-علل سرفه مزمن در کودکان زیر ۶ ماه

۱-ناهنجاریهای مادر زادی مانند عروق نابجا

۲-ریفلاکس معده به مری (ger)

۳-سندرم شبه سیاه سرفه

۴-بیماری ژنتیک سیستیک فیبرازی(cf)

۵- برخورد با آلرژن های استنشاقی

۶-عدم هماهنگی بلع

۷-بیماری فیستول مری به نای

۸-بیمایهای مادرزادی قلبی

علل سرفه مزمن در کودکان بالای ۶ ماه

۱-آسم

۲-سینوزیت

۳-آسپیراسیون جسم خارجی

۴-نقص ایمنی

۵-سندرم مژه های بی حرکت

۶-سل

۷-برونشکتازی

 

علل سرفه مزمن غیر اختصاصی:

۱-آسم:سرفه خشک و بدون خلط که تحت درمان با کورتون استنشاقی قرار می گیرد (۶ تا ۸ هفته)

۲-برونشیت باکتریال:سرفه مرطوب:درمان آنتی بیوتیکی          (۲ تا ۳ هفته)

۳-سرفه طولانی پس از یک عفونت ویروسی

۴-سندرم شبه سیاه سرفه

۵-سرفه عصبی

درمان علامتی ضد سرفه :

در درمان یک سرفه مزمن توجه به ۳مورد زیر بسیار مهم است :

۱-آیا علائم و نشانه های یک بیماری زمینه ای در کودک وجود دارد ؟(سرفه مزمن اختصاصی)

۲-در صورت عدم سرفه مزمن اختصاصی عوامل تشدید کننده آن کدام است؟

۳-آیا درمان علامتی ضد سرفه در مواردی که علل اختصاصی وجود ندارد به نفع بیماری خاص است یا خیر؟

درمان علامتی با داروهای ضد سرفه اصولا در کودکان توصیه نمی شود .تنها موارد توصیه به استفاده از این داروها ی ضد سرفه در کودکان عبارتند از:

۱-سرفه ای  که باعث ایجاد درد شدید در کودک شود .

۲-سرفه ای که باعث ایجاد اختلال در خواب و یا اختلال در تغذیه کودک ایجاد نماید .

اصولا مصرف داروها ی ضد سرفه به علت عوارض آنها قبل از یکسالگی توصیه نمی شود و در بین ۱ تا ۲ سالگی به ندرت استفاده می شود و بین ۲ تا ۶ سالگی به طور محدود قابل مصرف بوده  و پس از ۶ سالگی در صورت لزوم محدودیت مصرف وجود ندارد .

 

انواع داروهای مصرفی به عنوان درمان علامتی ضد سرفه :

۱-آنتی هیستامین ها: مانند دیفن هیدرامین ها –ستیرزین-پرومتازین.

۲- دکنژستان ها: مانند سود و افدرین

۳-خلط آورها:مانند اکسپکتورانت –گایا فنزین-برم هگزین

۴-گشاد کننده های برونش:مانند سالبوتامول

۵-داروهای مخدر و غیر مخدر موثر روی مرکز سرفه:مانند کدئین- دکسترومتورفان  (موثر ترین داروهای ضد سرفه )

البته استفاده از بخور آب و مرطوب نمودن مجاری تنفسی و فیزیو تراپی کمک کننده است .

 

دیدگاه ها (3)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.